Ouders krijgen automatisch het gezamenlijk ouderlijk gezag wanneer het kind tijdens het huwelijk of het geregistreerd partnerschap wordt geboren. Maar hoe zit het als het kind uit een relatie zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren? In dat geval oefent alleen de moeder het ouderlijk gezag uit, tenzij de ouders in het gezagsregister hebben laten aantekenen dat zij het gezamenlijk gezag willen uitoefenen. In de praktijk leidt dit tot de nodige juridische conflicten, want als de moeder hier niet mee instemt rest de vader niets anders dan het starten van een procedure.
Bij gezamenlijk gezag zijn beide ouders belast met het ouderlijk gezag. Dit houdt onder andere in dat belangrijke beslissingen over het kind gezamenlijk genomen moeten worden. De wet schrijft niet voor om welke beslissingen het precies gaat, maar denk bijvoorbeeld aan beslissingen omtrent de verblijfplaats van het kind, schoolkeuze of het wel of niet vaccineren.
Als de ouders niet zijn gehuwd en hun partnerschap niet hebben geregistreerd, is formeel alleen de moeder belast met het juridische ouderlijk gezag. Indien het gezag door één ouder wordt uitgeoefend, spreek je van ‘eenhoofdig gezag’. Als de vader ook met het gezag wenst te worden belast, kan er een aanvraag bij de rechtbank worden ingediend.
Dit kan zowel schriftelijk als digitaal via een formulier van de Rechtspraak worden gedaan. Let wel: voor het verkrijgen van gezamenlijk gezag is de medewerking van beide ouders nodig. De moeder moet hier dus toestemming voor geven. Doet zij dit niet? Dan kan de vader het gezag alleen verkrijgen via een procedure bij de rechtbank. Hiervoor is bijstand van een advocaat noodzakelijk.
Veel mensen denken dat het erkennen van het kind bij de burgerlijke stand door vader ook automatisch tot gezag leidt. Dit is niet het geval. Na de erkenning dient er nog een handeling te worden verricht zoals hierboven is omschreven.
Zowel in de wetgeving als in de rechtspraak is gezamenlijk gezag de norm en eenhoofdig gezag de uitzondering. De rechter zal het verzoek tot gezamenlijk gezag toewijzen, tenzij het kind - kort gezegd – klem of verloren zal raken bij de uitoefening van het gezamenlijk gezag of het anderszins in het belang van het kind is dat het verzoek wordt afgewezen. Wat ‘klem of verloren’ precies is, staat niet in de wet omschreven. Het is een open norm. De vraag of er sprake is van het klem- en verloren criterium hangt af van de feiten en omstandigheden van het geval.
Het enkele feit dat de ouders niet meer met elkaar praten is onvoldoende. Het is van belang om op te merken dat de rechter een grote mate van vrijheid heeft om wel of niet het gezamenlijk gezag op te leggen. Zelfs indien een kind in een bepaalde situatie klem of verloren dreigt te raken, betekent dit niet automatisch dat het verzoek tot gezamenlijk gezag wordt afgewezen. Ook indien is voldaan aan het klem- of verloren criterium, heeft de rechter volgens de Hoge Raad ruimte om het gezamenlijk gezag toe te wijzen of in stand te laten. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer eenhoofdig gezag ertoe zal leiden dat de andere ouder geheel uit het leven van het kind wordt geweerd.
Heeft u vragen over deze blog of over andere familierechtelijke kwesties? Neem dan contact met ons op.